«Χρειαζόμαστε την οικογένεια;»

Τι σημαίνει «αγαπώ το παιδί μου»

Λέμε όλοι, και το πιστεύουμε και έχουμε δίκιο ,ότι αγαπούμε τα παιδιά μας. Φυσικά, είναι αλήθεια αυτό, ότι τα αγαπούμε. Από την άλλη, την ίδια στιγμή που το λέμε αυτό, παραδεχόμαστε όλοι και το ομολογούμε με διάφορους τρόπους, είτε στον εαυτό μας, είτε σε φιλικές μας συζητήσεις, είτε στην εξομολόγηση, ότι κάνουμε σφάλματα. Εννοείται ότι αυτό με όλους μας συμβαίνει. Δεν υπάρχει γονέας που δεν κάνει σφάλματα και ούτε θα υπάρξει ποτέ. Πως είναι δυνατό αυτά τα δύο να συνυπάρχουν; Και να αγαπώ τα παιδιά μου και να κάνω σφάλματα; Ίσως, δεν τα αγαπούμε πάντοτε με τον σωστό τρόπο. Πρέπει να ,μάθουμε τον κατάλληλο τρόπο.
Ο άνθρωπος είναι ένα πλάσμα που ποθεί την τελειότητα και ταυτόχρονα είναι βουτηγμένος μέσα στην ατέλεια. Και παλεύει με αυτά τα δύο διαρκώς. Οι μαθητές του Χριστού προσεύχονταν, ήταν πιστοί. Αλλά του είπαν: «Κύριε, δίδαξέ μας να προσευχόμαστε» την ίδια στιγμή που προσεύχονταν. Κάτι καλύτερο μπορούσε να γίνει. Κάπως μπορούσε να διορθωθή αυτό. Θα προσπαθήσουμε δηλαδή να δούμε τώρα τι σημαίνει αγαπώ το παιδί μου. Τι σημαίνει η αγάπη, ποιο είναι το πραγματικό της νόημα και πότε είναι σωστή. Έχω καταγράψει μερικά χαρακτηριστικά που έχει η σωστή αγάπη προς τα παιδιά μας- πολλά από αυτά που θα πω ισχύουν και για την αγάπη προς τα εγγόνια μας – και δεν σημαίνει ότι αυτά που έχω καταγράψει είναι τα πάντα. Μπορεί με την δική σας βοήθεια και την συζήτηση να βρούμε και άλλα στοιχεία για το τι σημαίνει αγαπώ σωστά το παιδί μου.
Πρώτον ,αγαπώ το παιδί μου όπως είναι και όχι όπως θα ήθελα να είναι. Εάν αγαπώ το παιδί μου όπως θα ήθελα να είναι, αυτό σημαίνει ότι αγαπώ τις προσδοκίες μου. Αγαπώ τις φαντασιώσεις μου, πως το φαντάζομαι δηλαδή. Άρα , αγαπώ τον εαυτό μου σε τελευταία ανάλυση. Αυτό είναι ένα σταθερό χαρακτηριστικό της σωστής αγάπης, σε όλες τις σχέσεις. Το ίδιο συμβαίνει και με το ζευγάρι. Όλοι κάνουμε όνειρα πριν γνωρίσουμε τον άνθρωπο που θα παντρευτούμε, τον φανταζόμαστε. Όμως έρχεται η στιγμή που πρέπει να τον αγαπήσουμε όπως είναι. Αλλά το πώς είναι αρχίζουμε να το καταλαβαίνουμε σιγά-σιγά, όχι από την αρχή. Σε μεγάλο βαθμό βέβαια μετά τον γάμο. Αυτό όμως είναι η πραγματική αγάπη. Δηλαδή η αληθινή αγάπη που έχει βάθος, που έχει αντίκρυσμα, που έχει νόημα, είναι όταν αγαπάμε τον άλλο για αυτό που είναι. Όχι όπως θα θέλαμε να είναι. Και είναι η αγάπη που πατάει στην γη και όχι στα σύννεφα.
Αυτό τώρα στην σχέση γονέων- παιδιών ,δεν είναι τόσο εύκολο. Γιατί όμως; Διότι όλοι μας, όσο είμαστε νέοι και δεν έχουμε καν δεσμό, φανταζόμαστε κάποια πράγματα για τα παιδιά μας. Όλοι έχουμε ονειροπολήσει πως θα είναι η οικογένειά μας στο μέλλον. Και έχουμε ονειροπολήσει για τα παιδιά μας πως θα είναι. Την ιστορία με την κουκουβάγια και την πέρδικα την ξέρετε. Τα παιδιά μας θα είναι τα πιο όμορφα, τα πιο έξυπνα, τα πιο πειθαρχημένα, θα τρώνε το φαγητό τους ,θα φέρνουν καλούς βαθμούς. Έτσι τα φανταζόμαστε. Ακόμα και όταν είναι μέσα στην κοιλιά τα φανταζόμαστε.
Έρχεται όμως η στιγμή που βγαίνει ένα συγκεκριμένο παιδί, το οποίο έχει μερικά μόνο από αυτά που είχαμε φανταστή. Όχι όλα. Και ευτυχώς που δεν τα έχει όλα. Αλίμονο αν ο Θεός μας έδινε τα τέλεια παιδιά, όπως τα είχαμε φανταστή εμείς. Πρώτα απ’ όλα ,δεν θα μαζευόταν ο εγωισμός μας με τίποτε πλέον. Δεν θα είχαμε αφορμή για ταπείνωση καμμία. Αλλά ίσως να ήταν πρόβλημα και για τα παιδιά τα ίδια, να ανταποκρίνονται ακριβώς στις προσδοκίες των γονέων. Δεν θα τους έκανε καλό. Έρχεται και το συγκεκριμένο παιδί, το οποίο δεν είναι και στην φυσιογνωμία όπως ακριβώς το περιμέναμε, άσε που μπορεί να μοιάζει στον πεθερό ή στην πεθερά – αυτό είναι άλλη υπόθεση- , δεν είναι τόσο ήσυχο την νύχτα, κλαίει και μας ξυπνάει. Ή, σε μεγαλύτερη ηλικία που παίζει με άλλα παιδάκια, δεν είναι και τόσο ήσυχο στο παιχνίδι, τσακώνεται με τα άλλα παιδιά, τα πειράζει κιόλας μερικές φορές. Και όταν αρχίσει να πηγαίνει σχολείο, δεν ακούγονται και πάρα πολλά «μπράβο». Κι έτσι αρχίζει να πληγώνεται ο γονέας, να τραυματίζεται δηλαδή η εικόνα που είχε πλάσει για το παιδί του. Δηλαδή, διάβαζε: για τον εαυτό του. Τραυματίζεται δηλαδή η εικόνα που είχαμε πλάσει για εμάς, όχι για το παιδί μας.
Επομένως, το να αγαπώ το παιδί μου όπως ακριβώς είναι κι όχι όπως θα ήθελα να είναι, αποτελεί μία άσκηση, όχι απλώς αγάπης, αλλά ταπείνωσης. Είναι μία άσκηση, θα λέγαμε , ευχαριστίας – να το πούμε με εκκλησιαστικούς όρους. Δηλαδή, προσπαθώ να γίνω ευχαριστιακός άνθρωπος. Να ευχαριστώ τον Θεό για αυτή την δωρεά του συγκεκριμένου παιδιού που βρίσκεται στην ζωή μου. Και για να μην παίζω θέατρο με τον Θεό και να το εννοώ ότι Τον ευχαριστώ , πρέπει αυτά τα καλά του παιδιού μου να είναι περισσότερα από τα άσχημα όπως το βλέπω εγώ.
Δεν λέω να είμαστε στα σύννεφα και να νομίζουμε ότι το παιδί μας έχει προτερήματα που δεν έχει. Δεν εννοώ αυτό. Αλλά εννοώ, οι αφορμές που μας δίνει χαρά το παιδί μας να είναι περισσότερες από τις αφορμές που μας αγχώνει, που μας νευριάζει. Τότε μόνο θα είμαι γνήσιος προς τον Θεό και θα Τον ευχαριστώ πράγματι και θα αποδέχομαι το παιδί μου όπως πράγματι είναι. Δηλαδή το πραγματικό παιδί μου, όπως είναι στ’ αλήθεια, γίνεται πηγή χαράς και δοξολογίας κι ευχαριστίας. Και στην Θεία Λειτουργία θα μπορώ να ευχαριστήσω, ώστε να έχει το νόημα που της δίνει η λέξη: Θεία Ευχαριστία. Ότι πηγαίνουμε για να ευχαριστήσουμε «υπέρ των φανερών και αφανών ευεργεσιών ,των εις ημάς γεγενημένων».
Το δύσκολο μερικές φορές είναι αυτό, να βρούμε πράγματα για τα οποία να ευχαριστούμε τον Θεό για τα παιδιά μας. Και για τον σύντροφό μας το ίδιο. Διάβαζα κάτι που έγραψε προ καιρού ένας άνθρωπος σαράντα χρονών, που έχασε την γυναίκα του από καρκίνο και έμεινε με δυο παιδιά , εννέα και επτά ετών. Είναι Αμερικανός Ορθόδοξος. « Είναι στιγμές που πονάω πάρα πολύ και μου λείπει πάρα πολύ. Αλλά τα καλά που προσέφερε στην ζωή μου το πέρασμά της μου είναι μέσα μου πολύ περισσότερα από τον πόνο της απουσίας της. Κι ευγνωμονώ τον Θεό που πέρασε από την ζωή μου». Ο ίδιος, έγραφε πριν πεθάνει η γυναίκα του, καθώς την έβλεπε πια να σβήνει:
« Είναι κοντά μου και όμως την νοιώθω να φεύγει μακριά μου. Φεύγει και χάνεται από τα χέρια μου . Αυτό με κάνει και πονάω, αλλά με παρηγορεί ότι πάει σε χέρια που την αγαπούν περισσότερο». Συγνώμη για αυτή την παρένθεση, αλλά την βρήκα ωφέλιμη. Λοιπόν ,ας κλείσουμε αυτό το πρώτο θέμα.
Δεύτερον , «αγαπώ το παιδί μου» σημαίνει , του το δείχνω με τα λόγια μου και με την καρδιά μου. Με την παρουσία μου και με την ψυχή μου, όχι με παροχές. Δηλαδή, δεν είναι απόδειξη ότι αγαπώ το παιδί μου το να του κάνω όλα τα χατήρια, το να του αγοράζω ό,τι ζητήσει και ό,τι δεν ζητήσει. Αυτό δεν σημαίνει ότι θα φτάσουμε στο άλλο άκρο, ό,τι θα γίνουμε τσιγκούνηδες και ότι τα παιδιά μας θα παρακαλάνε κι εμείς δεν θα τους παίρνουμε. Σημασία έχει να βρούμε το μέτρο. Και το μέτρο θα το βρούμε πιο εύκολα, αν δεν προσπαθούμε με τις παροχές να σβήσουμε ενοχές.
Να κάνω και λίγη ομοιοκαταληξία . Πολύ συχνά ,οι υπερβολικές παροχές κρύβουν ενοχές. Διότι δεν είμαστε αρκετά κοντά με τα παιδιά μας, λείπουμε αρκετά ή τέλος πάντων τα έχουμε αδικήσει σε κάτι άλλο. Άλλες φορές οι υπερβολικές παροχές κρύβουν την δυσκολία μας ή την απροθυμία μας να είμαστε μαζί τους σε ζωντανή παρουσία και σχέση. Δηλαδή δεν μας λείπει ο χρόνο ς τόσο, αλλά μας λείπει η διάθεση να καθήσουμε μαζί τους, να παίξουμε, να διαβάσουμε, να γελάσουμε, να αστειευτούμε, να συζητήσουμε για κάτι, να κάνουμε ψυχική επαφή δηλαδή. Και προσπαθούμε να το αναπληρώσουμε αυτό με τα χατήρια. Μήπως αυτό λέγεται δωροδοκία;
Η ψυχική επαφή δεν είναι καμμιά ιδιαίτερη επιστήμη ή τέχνη. Ψυχική επαφή μπορεί να γίνει και αν πάρουμε το παιδί μας και πάμε να ψωνίσουμε στο σούπερ μάρκετ και συζητάμε κάτι χαλαρά. Αλλά ένα- ένα παιδί. Την άλλη φορά παίρνουμε άλλο παιδί μας. Απλώς για να κάνουμε κάτι μαζί, να αισθανθή ότι μετράει για μας. Για να γίνει αυτό όμως – το υπ’ αριθμόν δύο- όπως αντιλαμβάνεστε, θα πρέπει να υπάρχει το υπ’ αριθμόν ένα. Δηλαδή όταν πράγματι μέσα μου αγαπώ το παιδί μου όπως είναι , τότε θα του το δείξω με λόγια και με την φυσική μου παρουσία . Δεν θα του το δείξω με παροχές.
Τρίτον «αγαπώ το παιδί μου» σημαίνει ότι δεν κάνω εγώ αυτά που μπορεί να τα κάνει το παιδί μου. Όπως και ο Θεός πράττει το ίδιο. Μερικές φορές οι άνθρωποι δυσκολευόμαστε να καταλάβουμε γιατί έρχονται ορισμένα γεγονότα στην ζωή μας δύσκολα, άσχημα, οδυνηρά και λίγο παραπονιόμαστε προς τον Θεό. Αυτό που αποδεικνύεται στην πορεία των πραγμάτων – τουλάχιστον από τους ανθρώπους εκείνους που συνέλαβαν το νόημα- είναι ότι ο Θεός, επιτρέποντας κάποια γεγονότα να συμβούν, κάτι ζητάει από εμάς. Κάτι , το οποίο πρέπει να το κάνουμε εμείς οι ίδιοι. Μια αλλαγή δική μας, προσωπική. Δεν μπορεί να το κάνει ο Θεός για εμάς αυτομάτως. Πρέπει εμείς να καταβάλουμε αυτόν τον κόπο.
Με τον τρόπο αυτό ο Θεός αποδεικνύει ότι μας τιμάει και αναγνωρίζει ότι έχουμε περισσότερες δυνατότητες και θέλει να ανεβούμε ένα επίπεδο παραπάνω. Δεν μας δίνει έτοιμο φαγητό. Το ίδιο ακολουθεί βέβαια και ο δάσκαλος για τον μαθητή του, δεν του κάνει αυτά που μπορεί να κάνει ο ίδιος. Τον επαινεί, τον βοηθάει, τον καθοδηγεί, αλλά για να αναπτύξει τις δικές του δυνατότητες.
Το ίδιο λοιπόν και στην σχέση γονέα- παιδιού. Δεν θα κάνουμε εμείς τα μαθήματα του παιδιού μας, δεν θα ταΐζουμε το παιδί μας σε ηλικία που μπορεί να φάει μόνο του, δεν θα το ντύνουμε σε ηλικία που μπορεί να κουμπωθή μόνο του και μας το ζητάει κιόλας («άσε με να το κάνω εγώ») ,δεν θα του αρνιόμαστε όταν θέλει να μας βοηθήσει σε κάποια δουλειά με την δικαιολογία ότι θα τα κάνει χάλια. Βέβαια θα τα κάνει, αλλά θα τα μαζέψουμε μετά. Έχει πολλή σημασία να νοιώσει πως μας βοηθάει, πως είναι δημιουργικό , και πως βοήθησε και την μαμά του ή τον μπαμπά του σε κάτι. Αυτό του δίνει μεγάλη χαρά.
Μπορείτε να βρείτε πολλά παραδείγματα σε διάφορες ηλικίες ,σε παιδιά Γυμνασίου, Λυκείου, σε ενήλικα παιδιά, μέχρι και παντρεμένα παιδιά. Δηλαδή παντρεύονται τα παιδιά μας και μερικές φορές τα υποτιμούμε ακόμη. Τα βλέπουμε ως μικρά παιδιά, ότι δεν μπορούν να βγάλουν πέρα το σπίτι, την οικογένεια τους , και έτσι παρεμβαίνουμε. Ή μας ζητάνε ένα πράγμα και εμείς κάνουμε τριπλάσια από αυτό ή πολύ περισσότερα από αυτό που χρειάζεται. Όχι, θα κάνουμε αυτό που μας ζητάνε. Αν θέλουν κάτι παραπέρα, θα μας το ζητήσουν και θα κάνουμε και το παραπέρα.
Αλλιώς, αν δεν υπάρχουν σαφή όρια, γίνεται μπέρδεμα και αυτό ευθύνεται για πολλές συγκρούσεις με γονείς και παππούδες πλέον. Αυτό είναι πραγματική αγάπη προς το παιδί μας. Μπορεί να φαίνεται σκληρή μερικές φορές αυτή η αγάπη. Εμείς οι Έλληνες ,που είμαστε συναισθηματικός λαός, νομίζουμε ότι αγάπη είναι να είσαι μία στρόφιγγα συνεχώς ανοιχτή, να δίνεις τα πάντα, ενώ μερικά από αυτά που δίνεις μπορεί να κάνουν κακό όταν το παιδί δεν τα χρειάζεται και το εμποδίζουν να ωριμάσει.
Αν έχετε προσέξει, κάθε αλλαγή φάσης στην ζωή του ανθρώπου χαρακτηρίζεται από μία απώλεια. Χάνουμε κάτι, για να βρούμε κάτι άλλο. Βρίσκεται το παιδί εννέα μήνες μέσα στην ησυχία της κοιλιάς και στην προστασία της μήτρας και βγαίνει από εκεί. Την χάνει αυτή την προστασία, αλλά για να βγει στον κόσμο. Είναι βρέφος και βρίσκεται στην αγκαλιά μας. Κάποτε όμως την χάνει την αγκαλιά μας, γιατί πρέπει να περπατήσει. Δεν μπορούμε να το κρατάμε στην αγκαλιά μας συνέχεια. Είναι νήπιο στο σπίτι ,μαζί με τους γονείς πάντα. Κάποτε θα φύγει από το σπίτι για να πάει στον παιδικό σταθμό ή στο σχολείο. Πρέπει να χάσει κάτι, για να βρει κάτι άλλο. Θα χάσει κάποτε την παιδική αναμελιά για να μπει στην εφηβεία. Θα έρθει η ώρα να φύγει πια από το σπίτι για να πάει να σπουδάσει ή να κάνει δική του οικογένεια.
Κάθε πρόοδος, δηλαδή, κάθε ανέβασμα στην ζωή, είναι μία απώλεια για να βρεις κάτι καλύτερο. Αυτό ακριβώς δείχνει ότι χρειαζόμαστε αγάπη, η οποία όμως ωριμάζει, έστω κι αν μερικές φορές μας δυσαρεστεί ,γιατί μερικά παιδιά έχουν την τάση να ζητάνε πράγματα που τα κρατάνε μωρά. Δεν είναι μόνο ότι τα δίνουμε εμείς, τα ζητάνε και τα παιδιά μερικές φορές και πρέπει εμείς να κρατήσουμε το όριο.
Τέταρτον , «αγαπώ το παιδί μου» σημαίνει ότι δεν του ζητώ να πραγματοποιήσει αυτά που δεν μπόρεσα εγώ να πραγματοποιήσω. «Επειδή εγώ δεν σπούδασα, εσύ πρέπει να μπεις στο πανεπιστήμιο και κατά προτίμηση σε συγκεκριμένες σχολές». Αυτό είναι το πιο συνηθισμένο παράδειγμα. Όμως, υπάρχουν φορές που κάποιοι γονείς είναι πολύ αυστηροί όταν τα παιδιά τους δεν τα πηγαίνουν καλά στο σχολείο και τα μαλώνουν και τα δέρνουν καμμιά φορά. Είναι παρατηρημένο ότι μερικές φορές αυτό συμβαίνει διότι δεν τα πήγαιναν οι ίδιοι καλά στο σχολείο και το παιδί τους τους θυμίζει τον κακό εαυτό τους. Δεν συμπαθούσαν καθόλου ,ή μάλλον μισούσαν αυτή την πλευρά του εαυτού τους. Ντρέπονται γι’ αυτή και την πληρώνει το παιδί.
Το παιδί όμως είναι ένας άλλος άνθρωπος. Ξεκίνησε μια καινούρια ζωή. Δεν ζητώ από το παιδί μου να πραγματοποιήσει αυτό που δεν έκανα εγώ ,γιατί αναγνωρίζω ότι το παιδί μου είναι ένας διαφορετικός άνθρωπος. Αναγνωρίζω ότι δεν είναι δική μου προέκταση. Έτσι μπορούμε να συνειδητοποιήσουμε καλύτερα αυτό , που το έχετε ακούσει πολλές φορές, ότι τα παιδιά μας δεν είναι δικά μας. Μπορεί να πήραν τα μισά γονίδιά τους από τον έναν και τα μισά από τον άλλον, αλλά από εκεί και πέρας είναι κάτι καινούριο που ο Θεός μας το έδωσε να το διαχειριστούμε εμείς με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.
Πέμπτον, «αγαπώ το παιδί μου» σημαίνει φροντίζω πάρα πολύ τον γάμο μου, την συζυγία μου. Και όχι το αντίθετο. Όπως μερικοί γονείς που λένε με καμάρι και περιμένουν να τους επαινέσεις: « Από τότε που παντρευτήκαμε δεν έχουμε βγει ποτέ οι δυό μας». Έχω ξαναπεί και σε άλλες ευκαιρίες ότι έχουμε την τάση στις μεσογειακές χώρες, που είναι παιδοκεντρικές, να γινόμαστε σύζυγοι για να γινόμαστε γονείς. Σαν να κάνουμε ένα προσωρινό πέρασμα από την συζυγία, για να φτάσουμε στον πραγματικό μας σκοπό, που είναι να γίνουμε γονείς.
Αυτό είναι και άσχημο και άδικο. Διότι τα παιδιά τα οφείλουμε στην συζυγία. Δεν μπορούμε να παραμελούμε αυτό το οποίο μας χάρισε τα παιδιά, που είναι η ρίζα εξ αιτίας της οποίας έχουμε τον καρπό. Αν συμβή κάτι τέτοιο , έχουμε πολλές δυσκολίες και τα ίδια μας τα παιδιά το πληρώνουν αυτό , διότι δημιουργούνται μετά προσκολλήσεις των γονέων προς τα παιδιά τους , με αποτέλεσμα να υποφέρουμε κι εμείς από υπερβολικό άγχος και τα ίδια τα παιδιά μας στα οποία προσκολλώμεθα.
Αγαπάμε τα παιδιά μας, όταν φροντίζουμε την σχέση μας μέσα στον γάμο και για έναν άλλο λόγο. Διότι τους δίνουμε πρότυπα σχέσης, πρότυπα γάμου, για όταν έλθη η δική τους ώρα . Όταν καλλιεργούμε την σχέση, βαθύτερα καλλιεργούμε την αγάπη, καλλιεργούμε την συγγνώμη, αφιερώνουμε χρόνο και δίνουμε το μήνυμα ότι ο σύντροφός μας αποτελεί προτεραιότητα για εμάς.
Έκτο και τελευταίο, «αγαπώ το παιδί μου» σημαίνει ότι προσπαθώ να ζω τον Θεό και να Τον μεταδώσω στα παιδιά μου. Τα προηγούμενα θα μπορούσαν να ισχύσουν και για τους μη πιστούς γονείς, τους εκτός Εκκλησίας. Εμείς που έχουμε αυτή την δωρεά της πίστης και της συμμετοχής στην Εκκλησία, αισθανόμαστε αυτονόητο ότι αυτό που ζούμε και το χαιρόμαστε χρειάζεται να το μεταδώσουμε . Αλλά για να το μεταδώσουμε , πρέπει να το ζούμε. Είναι αυτή η σειρά. Γενικά, είναι παρατηρημένο ότι δεν μπορούμε να πείσουμε κάποιον για κάτι που δεν το έχουμε πιστέψει οι ίδιοι μέσα μας. Και δεν μπορούμε να πείσουμε το παιδί μας να εφαρμόσει κάτι, αν εμείς δεν το έχουμε εφαρμόσει.
«Τι θα γίνει τότε;», θα μου πείτε. . «Δεν θα λέμε στα παιδιά μας τίποτα;», αφού υστερούμε σε τόσα πολλά θέματα πνευματικά. Θα λέμε βέβαια, συμπληρώνοντας όμως και την αυτοκριτική μας: «Εμείς δεν τα έχουμε καταφέρει καλά στο θέμα αυτό, αλλά ξέρεις, ο Χριστός στο Ευαγγέλιο μας έχει δείξει αυτό τον δρόμο. Αγωνιζόμαστε κι εμείς. Δεν τα καταφέρνουμε πολύ καλά, αλλά όμως πιστεύουμε ότι αυτό είναι αλήθεια».
Όσο περισσότερο ζούμε την πίστη, τόσο λιγώτερα λόγια θα χρειάζονται για τον Θεό. Θα χρειάζονται λόγια πάντα, αλλά οι περιπτώσεις που λέμε πάρα πολλά λόγια χωρίς αποτέλεσμα, που γινόμαστε φλύαροι και αισθανόμαστε ότι «πάνε στον αέρα», είναι οι περιπτώσεις όπου εμείς έχουμε ένα κενό μέσα μας στο θέμα της σχέσης μας με τον Θεό. Δεν λειτουργεί ζωντανά, δεν υπάρχει αρκετή πίστη, αρκετή αγάπη προς τον Θεό, ποιος ξέρει, ανάλογα με την περίσταση.
Αν το παιδί έχει παραστάσεις από τους γονείς τους ότι αγαπούν την λατρεία της Εκκλησίας, συμμετέχουν στα μυστήρια, προσεύχονται, μελετούν βιβλία, αλλά όλα αυτά δεν τους αλλάζουν ως ανθρώπους, οδηγείται στο αντίθετο αποτέλεσμα, σε δυσφήμιση της πίστης. Αν μας αλλάζουν ουσιαστικά, όμως, αποτελούν την καλύτερη «διαφήμιση» του Θεού και της Εκκλησίας.
Και μπορεί, αν το παιδί μας είναι στην εφηβεία ή έχει διάφορες αντιδραστικότητες, να μην δίνει σημασία σε αυτά και να τα υποτιμά, αλλά αυτά είναι φαινομενικά. Οι έφηβοι τα καταγράφουν όλα, σας πληροφορώ. Όλα .Αλλά δεν αφήνουν να φανή ότι τα κατάλαβαν. Και αργότερα, μετά από χρόνια, εκπλήσσεσαι όταν συζητάς με έναν νέο και σου λέει ότι εκείνο το είχε προσέξει. Το κράτησε μέσα του , όπως και όλα τα καλά που είχε πάρει από τους γονείς του.
Προσπάθησα να δώσω κάποια στοιχεία της υγιούς και σωστής αγάπης προς τα παιδιά μας. Δεν τα έχουμε όλα, αυτό είναι βέβαιο, αλλά χρειαζόμαστε οδοδείκτες, ώστε να κατευθύνουμε τους κόπους μας προς τον ορθό προσανατολισμό. Σας εύχομαι κάθε ευλογία Θεού στο ωραίο άθλημα της αγάπης.

Η βίαιη συμπεριφορά των παιδιών μας

π. Σ.Β: Πάτερ Βασίλειε, καλώς ήλθατε . Τον τελευταίο καιρό ακούμε για όλο και περισσότερα περιστατικά βίας από παιδιά και εφήβους, πράγμα που προκαλεί σε όλους μας πόνο και ανησυχία. Πολλοί δείχνουν να ξαφνιάζονται . Σεις πως το βλέπετε; Κατ’ αρχήν σας ξαφνιάζουν τα γεγονότα αυτά;

- Μάλλον ξαφνιάστηκα από το ξάφνιασμα που δείχνουμε. Ίσως δεν έχουμε σφαιρική ενημέρωση για το τι συμβαίνει στην κοινωνία μας παρά μόνο εάν κάποιο δικό μας παιδί είχε μια άμεση εμπειρία τέτοια. Βέβαια κατά καιρούς είχα παρατηρήσει ότι γράφονταν στις εφημερίδες διάφορα ρεπορτάζ, ακόμα και στατιστικές, δεν ξέρω όμως πόσο διαβάζουμε σήμερα στην εποχή της εικόνας και επομένως πόσο είμαστε ανοιχτοί στην ενημέρωση.
Επίσης δεν γνωρίζω κατά πόσο είμαστε με τα παιδιά μας σε ουσιαστική επικοινωνία και ψυχική επαφή , έτσι ώστε να μείνει ανοιχτός ο δρόμος των πληροφοριών που θα έλθουν μέσω των παιδιών μας για το τι συμβαίνει στο σχολείο. Υπάρχουν πολλές οικογένειες όπου τα παιδιά δεν μιλούν στους γονείς και οι γονείς δε νοιάζονται να ρωτήσουν τα παιδιά τι συμβαίνει. και έτσι δεν έχουν μια τέτοια πρόσβαση τα παιδιά , ώστε να ανακουφίζονται από το στρες όσων βλέπουν και συναντούν.
Το θέμα είναι δύσκολο, διότι φαίνεται με μια πρώτη ματιά ως οξύμωρο να υπάρχει βία σε αυτήν την ηλικία. Έχουμε συνηθίσει την παιδική ηλικία να την θεωρούμε ηλικία της αθωότητας και ηλικία καθαρότητας, για την οποία μάλιστα γίνεται συχνά λόγος και στα κείμενα της Εκκλησίας μας, ότι έχουμε να διδαχθούμε από τα παιδιά. Συνεπώς τι γίνεται εδώ; Έχουμε μια αντίφαση;
Δεν θα έλεγα ότι έχουμε αντίφαση, τα παιδιά διαθέτουν αυτό το κεφάλαιο της καθαρότητας και της αγνότητας το οποίο όμως ( εδώ βρίσκεται και η διαφορά του παιδιού από τον άγιο ) δεν είναι κάτι κατακτημένο με αγώνα και γι’ αυτό δεν είναι κάτι το ασφαλές και σίγουρο. Είναι ένα κεφάλαιο που το έχουν εξ αρχής στην ζωή, αλλά παραμένει ακόμη αδούλευτο. Συνυπάρχει με άλλες καταστάσεις, πιο κρυφές, υποσυνείδητες θα λέγαμε, με τις ρίζες που έχει το κακό μέσα στην ανθρώπινη φύση, αφού είμαστε μεταπτωτικοί άνθρωποι και είναι και τα παιδιά μας μεταπτωτικοί άνθρωποι. Το βλέπουμε στην καθημερινότητα: και θυμώνουν και ζηλεύουν και γίνονται άπληστα μερικές φορές, υπόκεινται δηλαδή σε όλα τα πάθη που έχει ο άνθρωπος, που απλώς παίρνουν την ειδική μορφή της παιδικής ηλικίας.
Από την στιγμή που τα παιδιά μας υπόκεινται στα πάθη και τις αμαρτίες, μπορούν να συμβαίνουν πολύ δυσάρεστα πράγματα, όπως η βία και η εγκληματικότητα, όταν όμως συντρέχουν κάποιες άλλες συνθήκες. Δηλαδή ουσιαστικά θα λέγαμε πως υπάρχουν και τα δύο μέσα στην ψυχή του παιδιού και ανάλογα με τις συνθήκες στις οποίες θα μεγαλώσει, και μέσα στην οικογένεια αλλά και εκτός, θα αναδειχθή η πιο καλή πλευρά ή η πιο άσχημη.
Μερικές φορές αναδεικνύονται και οι δύο πλευρές, δηλαδή συναντάμε εκδηλώσεις βίας σε παιδιά που έχουν μια πολύ καλή ποιότητα, που είναι πράγματι πολύ καλά παιδιά. Αν κανείς βρει να κάνει τις κατάλληλες κινήσεις και αντιστρέψει το κλίμα, βλέπει αμέσως μιαν άλλη εικόνα. Δε θα πρέπει ποτέ να πούμε μ’ ένα τρόπο οριστικό ότι ένα παιδί είναι κακό. Αυτό το πράγμα δε θα το λέγαμε ποτέ για ένα παιδί. Αλλά μπορεί να είναι ένα παιδί πάρα πολύ θυμωμένο, ένα παιδί οργισμένο, ένα παιδί το οποίο πήρε άσχημα πρότυπα ως προς την βία, αλλά που με την κατάλληλη αντιμετώπιση μπορεί να βγει η καλή του πλευρά.
Επομένως θα λέγαμε ότι και τα δύο είναι αλήθεια, δηλαδή τα παιδιά μας είναι ένα πάρα πολύ σπουδαίο κεφάλαιο και έχουμε να διδαχθούμε πολλά απ’ αυτά , ταυτόχρονα όμως είναι ένα χωράφι που πρέπει να οργωθή και να σπαρή και να καλλιεργηθή. Και να μη μείνει χέρσο, γιατί αν μείνει χέρσο ένα χωράφι, βγαίνουν αγκάθια…



...- Άρα εδώ βρίσκεται η ευθύνη και η αποστολή όλων ημών των μεγαλύτερων.
- Είναι κάτι παράξενο που συμβαίνει στις οικογένειες και στην κοινωνία ευρύτερα, κατά την γνώμη μου. Δηλαδή βλέπει κανείς νοοτροπίες του τύπου, ας πούμε, ότι ένα παιδί μπορεί να εξελιχθή πολύ καλά ως προσωπικότητα ,αν το βάλεις στον «αυτόματο πιλότο» και πάει. Δηλαδή να του εξασφαλίσεις ό,τι χρειάζεται για τα απαραίτητα βιοτικά, διατροφή, υγεία, ένδυση, παιγνίδια και όλα τα σχετικά , και στην συνέχεια δεν χρειάζεται να του μιλάς, να έχεις ψυχική επαφή μαζί του, θα εξελιχθή ομαλώτατα. Πρόκειται για νοοτροπία δηλαδή που εκφράζει μια μερίδα γονέων οι οποίοι δεν καλλιεργούν ψυχική επαφή με τα παιδιά τους αλλά τους εξασφαλίζουν, ίσως και με το παραπάνω πολλές φορές , και με περιττά πράγματα που δεν χρειάζονται, τα βιοτικά.
Από την άλλη ,αν κάποιος ρίξει μία ματιά στο τηλεοπτικό πρόγραμμα, αν αυτό θα μπορούσε να είναι ένας καθρέφτης της νοοτροπίας της κοινωνίας, θα έβλεπε πως η κοινωνία διαμέσου της τηλεόρασης κάνει ό,τι μπορεί για να καταστρέψει αυτό το καλό κεφάλαιο του παιδιού , και για να μεγαλώσει και να αυξήσει και να γιγαντώσει όλα τα σπέρματα των κακιών και των παθών που υπάρχουν. Δηλαδή θα μεταδώσει στο παιδί σκηνές βίας μέσω των ταινιών, ακόμα και των κινουμένων σχεδίων στα μικρά παιδιά, θα του μεταδώσει την νοοτροπία της απληστίας και του καταναλωτισμού μέσω των διαφημίσεων (ξέρουμε ότι το παιδί είναι ένας πάρα πολύ καλός διαφημιστικός στόχος ,πολύ αποδοτικός, καλλιεργείται συστηματικά μια νοοτροπία απόκτησης όλο και περισσότερων απολαύσεων και αγαθών) , και επίσης θα του δημιουργήσει πρότυπα μέσω των «ριάλιτι» και των κουτσομπολίστικων εκπομπών με τις διασημότητες, ότι τελικά οι άνθρωποι για τους οποίους αξίζει να γίνεται λόγος ή είναι πλούσιοι ή έχουν μπει στην διαδικασία να γίνουν πλούσιοι , επιδεικνύοντας είτε το σώμα είτε την φωνή τους είτε ο,τιδήποτε άλλο.
Αυτά όλα ουσιαστικά είναι σαν η κοινωνία να κάνει ό,τι μπορεί για να βγάλει στην επιφάνεια την κακή πλευρά του παιδιού. Το οποίο παιδί δεν ζη μέσα στην χλιδή την οποία βλέπει, του καλλιεργείται η επιθυμία να την αποκτήσει , και από ‘κει και πέρα μπαίνουν οι βάσεις για μια αντικοινωνική συμπεριφορά, είτε κλοπής είτε ληστείας, είτε ο,τιδήποτε άλλο θα του έδινε την δυνατότητα ν’ αποκτήσει κάτι που δεν έχει.
Επίσης μπαίνουν οι βάσεις με τις εκπομπές αυτές για ένα μελλοντικό ρατσισμό, δηλαδή μια περιθωριοποίηση αυτών που δεν είναι ωραίοι, που δεν είναι αδύνατοι ,που δεν είναι πάνω στα πρότυπα που η τηλεόραση προβάλλει ,που και αυτό εμπεριέχει την βία μέσα του. Δηλαδή αυτό το τηλεοπτικό τοπίο ασκεί έμμεσα μια βία στον έφηβο ή στον νέο που δεν βρίσκεται μέσα στα πρότυπα αυτά ή προδιαθέτει τους εφήβους να ασκήσουν βία σ’ αυτούς που δεν θα ταιριάζουν στα πρότυπα αυτά αργότερα όταν τους συναντήσουν. Ας μην ξεχνάμε ότι βία δεν έχουμε μόνο σωματική αλλά και λεκτική: την περιφρόνηση, την ειρωνεία, την περιθωριοποίηση.
Με λίγα λόγια ,δεν έχουμε μία τηλεόραση ,άρα δεν έχουμε μια κοινωνία, η οποία προάγει συναδέλφωση και καλλιεργεί την ολιγάρκεια, το να είναι κανείς ευχαριστημένος με αυτά που έχει και, αν αγωνίζεται για κάτι καλύτερο, να το κάνει χωρίς απληστία, το να προσπαθεί για προσφορά και φιλαλληλία. Καμμιά φορά ( και αυτό το θεωρώ υποκρισία της τηλεόρασης) οργανώνει μερικούς μαραθωνίους αγάπης και προσφοράς και σπεύδουν τότε και τα παιδιά και οι έφηβοι να βοηθήσουν και αυτοί. Κατά την γνώμη μου είναι άλλοθι «ξεπλύματος» όλου αυτού του βρώμικου τηλεοπτικού τοπίου…
Αν ο γονέας αυτά δεν τα συνειδητοποιήσει και δεν καλλιεργεί ψυχική επαφή με το παιδί του και ταυτόχρονα αφήσει και την τηλεόραση ουσιαστικά να έχει το έργο της αγωγής, πλέον αντιλαμβανόμαστε ότι πάλι καλά, μάλλον έχουμε και πολύ λίγη βία στους νέους μας. Διότι υπάρχουν, φαίνεται, αντιστάσεις ακόμα. Βοηθάει και ο Θεός ,βοηθάει και αυτό το καλό κεφάλαιο που έχει ένα παιδί μέσα του, ίσως και κάποια πρότυπα που τα παιδιά συναντούν και εμείς μπορεί να μην τα παίρνουμε είδηση, αλλά μπορεί να παρατηρούν κάποιες καλές περιπτώσεις, έναν δάσκαλο στο σχολείο ,ας πούμε...

Χρειαζόμαστε την οικογένεια;

….
- Ποια πρέπει να είναι τα κριτήρια για την επιλογή του κατάλληλου συντρόφου κατά τη γνώμη σας;
- Τα κριτήρια αυτά, ας είμαστε ειλικρινείς, είναι μάλλον ασυνείδητα. Δεν ερωτευόμαστε μέσα από συνειδητές διαδικασίες, τα συναισθήματα ξεπηδούν αυθόρμητα. Ίσως δεν θα μάθουμε ποτέ γιατί παντρευτήκαμε κάποιον. Συνήθως πάντως τα ασυνείδητα κίνητρα επιλογής συντρόφου αποβλέπουν στην «θεραπεία» μας, στην διόρθωση προβληματικών πτυχών της προσωπικότητάς μας.
Γι’ αυτό και παντρευόμαστε διαφορετικούς χαρακτήρες. Για παράδειγμα, παντρεύονται συχνά οργανωτικοί και τακτικοί χαρακτήρες με ακατάστατους και ασταθείς, με σκοπό να αλλάξουν και οι δύο και να συγκλίνουν. Ελάτε, όμως, που αυτή η επιθυμητή διαφορά γίνεται με τον καιρό η πηγή των συγκρούσεών μας! Αν δηλαδή τελικά επικρατήσουν ο ανταγωνισμός και ο εγωισμός.
Εν ολίγοις , αν απαντάμε ότι χρειαζόμαστε την οικογένεια, τότε απαιτούνται σοφία, εντιμότητα, αποφασιστικότητα. Απαιτείται δηλαδή να καταβάλουμε τον κόπο εκείνο που θα δικαιώσει την απάντησή μας και θα την κάμει πειστική σε εκείνους που αμφισβητούν ότι χρειαζόμαστε την οικογένεια ή επιθυμούν να αλλάξουν τον ορισμό της. Να είστε καλά.


Υπάρχει κρίση στο θεσμό του γάμου;

…Εάν δεν πέσουμε σε αυτήν την παγίδα και αισθανόμαστε ότι κάθε εποχή μπορεί να είναι «σπίτι» μας, αν νοιώθουμε άνετα με κάθε εποχή ,αυτό σημαίνει ότι θα διατηρήσουμε την ζωντάνια του αισθήματος του χρόνου, του υποκειμενικού χρόνου, και μέσα στο γάμο. Και θα μπορούμε να ανανεώνουμε τη σχέση μας και να επενδύουμε πάνω στη σχέση, γιατί- όπως έχουμε ξαναπεί- ας μην υποτιμάμε και τους οικονομικούς όρους όταν μιλάμε για τέτοια θέματα. Ακόμη και ο Χριστός διηγήθηκε παραβολές που είχαν να κάνουν με τον έμπορο, που τα πούλησε όλα και βρήκε το ένα που ήθελε. Είναι μία επένδυση το να ασχοληθούμε με τον γάμο μας , δηλαδή , να τον πάρουμε πολύ στα σοβαρά, να δουλέψουμε γι’ αυτόν και κάθε μέρα να ανανεώνουμε τη σχέση μας. Είναι επένδυση, η οποία θα αποδώσει. Θα αποδίδει διαρκώς, θα έχουμε μέρισμα – αν τα λέω σωστά, δεν ξέρω τι λένε οι οικονομολόγοι της παρέας- θα έχουμε διαρκές μέρισμα, αλλά θα πάρουμε και ένα εφάπαξ γύρω στο τέλος και θα πάρουν και τα παιδιά μας δώρο, το ποσό αυτού του δώρου, όταν έρθει η ώρα να κάνουν τον δικό τους γάμο, γιατί θα έχουν δει την εμπειρία, τι θα πει να επενδύεις στην σχέση…

Η κρίση του ζευγαριού

… Λοιπόν , εκεί ανάμεσα βρίσκονται τα ζευγάρια τώρα . Πότε δοκιμάζονται από το ένα, πότε από το άλλο, πότε από το άλλο. Αν μέσα σας δημιουργείται το εύλογο και αγωνιώδες ρώτημα πως θα γλιτώσουμε τώρα απ’ αυτά τα τρία θηρία, πως θα μπορέσουμε να ζήσουμε την συζυγία, σας λέω ότι έχουμε πάρα πολύ μεγάλες δυνάμεις γι’ αυτό, σύμμαχες έμφυτες ιδιότητες, δεδομένου ότι η φυσική κατάσταση του ανθρώπου δεν είναι αυτά τα προβλήματα. Φυσική κατάσταση είναι να βρίσκεται σε σχέση. Απλώς έχουμε ξεχάσει ποια είναι η αληθινή μας φύση και αποθαρρυνόμαστε.
Ένας καλός σύμμαχος στην προσπάθειά μας να τα ζήσουμε αυτά είναι το ίδιο το κατ’ εικόνα που μας έχει δώσει ο Θεός, το οποίο διαθέτει πολλά χαρακτηριστικά, την δημιουργικότητα, την ελευθερία, την δίψα για γνώση και σοφία∙ αλλά για το θέμα που μας ενδιαφέρει, έχει επίσης την αγαπητική δύναμη και την κοινωνικότητα, δώρα του θεού σε κάθε άνθρωπο. Αυτά αποτελούν μια πολύ μεγάλη δύναμη μέσα στον άνθρωπο, η οποία αγωνίζεται να βρει διέξοδο και να μπη σε τροχιά ανάπτυξης. Είναι σαν ένας σπόρος που αγωνίζεται να δώσει καρπό. Έχει πολύ μεγάλη δύναμη ο σπόρος. Βλέπετε καμμιά φορά στα πεζοδρόμια τις ρίζες των δένδρων να έχουν σπάσει τις πλάκες. Η δύναμη της ζωής είναι φοβερή και αγωνίζεται, ώστε αυτό που έχουμε εμείς όλοι μέσα μας να βρει μορφή μέσα στη συζυγία κατ’ εξοχήν. Η αγαπητική και κοινωνική δύναμη εκφράζεται σε όλες τις ανθρώπινες σχέσεις, αφού είναι σχέσεις αγάπης, αλλά κατ’ εξοχήν στην συζυγία που συνιστά την πιο ισχυρή σχέση που υπάρχει. Λοιπόν έχουμε πένα μεγάλο σύμμαχο από την ίδια μας την φύση.
Ένας δεύτερος μεγάλος σύμμαχος σε αυτό είναι η ζωή της Εκκλησίας με την έννοια ότι, όταν μπήκαμε στην Εκκλησία, αναγεννήθηκε η φύση μας και στην συνέχεια χειροτονηθήκαμε με Άγιο Πνεύμα κατά χρίσμα. Και επομένως δεχθήκαμε το Άγιο Πνεύμα το ίδιο, ως δωρεά, προκειμένου να αγωνιστούμε να καρποφορήσει αυτός ο αρχικός σπόρος που μας έδωσε ο Θεός. Και βεβαίως πάνω απ’ όλα η Θεία Ευχαριστία, στην οποία κανείς όταν συμμετέχει συνειδητά, συμμετέχει με το φρόνημα ότι ζη με τέτοιο τρόπο σαν όλη του η ζωή να είναι μία Θεία Ευχαριστία. Δηλαδή προσπαθεί με την θεία Ευχαριστία να φανερώσει τι κάνει όλη την βδομάδα. Ότι ζη με τέτοιο ευχαριστιακό τρόπο και τον έρωτα και την σεξουαλικότητα και την σχέση του ζευγαριού και όλες τις άλλες ανθρώπινες δραστηριότητες…

Για τη συμβίωση των νέων ζευγαριών
…..
- Η συμβίωση αποτελεί εχέγγυο για ένα πετυχημένο γάμο;
- Αν συνέβαινε αυτό, θα έπρεπε να είχαμε λιγώτερα διαζύγια στις περιπτώσεις που προηγήθηκε συμβίωση. Θα άξιζε να γίνει έρευνα επ’ αυτού αλλά νομίζω πως η κοινή εντύπωση όλων μας είναι ότι αυτό δεν αληθεύει.
Εχέγγυο για πετυχημένο γάμο αποτελούν: α) η ωριμότητα των δυο προσωπικοτήτων, β) η διάθεση να αγωνισθούν για υπερνίκηση των δυσκολιών, γ) η προσευχή και η μυστηριακή ζωή, τα οποία παρέχουν την δύναμη εκείνη που κατορθώνει όσα φαίνονται δύσκολα. Το ζευγάρι χρειάζεται να βρίσκει κατά διαστήματα καινούριος λόγους για τους οποίους θέλει να είναι μαζί, διότι μετά παρέλευση κάποιου χρόνου οι παλιοί λόγοι δεν ισχύουν. Αυτή η ανανέωση της σχέσης απαιτεί νεανικό φρόνημα, όχι επανάπαυση, ζεστασιά και γλυκύτητα, εφευρετικότητα, ειλικρινή και ταπεινό διάλογο…

Από το βιβλίο «Χρειαζόμαστε την οικογένεια;»
π. Βασιλείου Θερμού
Εκδόσεις Αρμός