ΤΟ ΚΟΜΠΟΣΧΟΙΝΙ Σκέψεις ἑνὸς Ἁγιορείτου Μοναχοῦ

Ἂς σταθοῦμε γιὰ λίγο καὶ ἂς κοιτάξουμε ἕνα μικρὸ κομποσκοίνι, σὰν αὐτὸ ποὺ κατασκευάζεται ἀπὸ μαῦρο μαλλὶ στὸ Ἅγιον Ὅρος. Εἶναι μία εὐλογία ἀπὸ ἕναν Ἅγιο τόπο. Ὅπως τόσα ἄλλα ποὺ ἔχουμε στὴν Ἐκκλησία, εἶναι κι αὐτὸ μία εὐλογία ἑτοιμασμένη καὶ δοσμένη σὲ μᾶς ἀπὸ κάποιον ἐν Χριστῷ ἀδελφὸ ἢ πατέρα, ἕναν ζωντανὸ μάρτυρα μίας ζώσης παραδόσεως. Εἶναι μαῦρο τὸ χρῶμα τοῦ πένθους καὶ τῆς λύπης καὶ αὐτὸ μᾶς θυμίζει νὰ εἴμαστε νηφάλιοι καὶ σοβαροὶ στὴν ζωή μας. Ἔχουμε διδαχθεῖ ὅτι ἡ προσευχὴ τῆς μετανοίας, εἰδικὰ ἡ προσευχὴ τοῦ Ἰησοῦ, μπορεῖ νὰ μᾶς φέρει αὐτὸ ποὺ οἱ Πατέρες ὀνομάζουν «χαρμολύπη». Ἐμεῖς νιώθουμε λύπη γιὰ τὶς ἁμαρτίες καὶ ἀδυναμίες καὶ πτώσεις μας ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ, τῶν συνανθρώπων μας καὶ τοῦ ἑαυτοῦ μας, ὅμως ἡ λύπη αὐτὴ γίνεται πηγὴ χαρᾶς καὶ ἀναπαύσεως ἐν Χριστῷ, ὁ ὁποῖος ἐκχύνει τὸ ἔλεός Του καὶ τὴν συγχώρηση σὲ ὅλους ὅσοι ἐπικαλοῦνται τὸ ὄνομά Του.

Τὸ κομποσκοίνι αὐτὸ εἶναι πλεγμένο ἀπὸ μαλλί, ἔχει δηλαδὴ ληφθεῖ ἀπὸ πρόβατο, γεγονὸς ποὺ μᾶς θυμίζει ὅτι εἴμαστε πρόβατα τοῦ Καλοῦ Ποιμένος, τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ Χριστοῦ. Θυμίζει ἀκόμη τὸν «Ἀμνὸν τοῦ Θεοῦ, τὸν αἴροντα τὰς ἁμαρτίας τοῦ Κόσμου»[1]. Παρόμοια καὶ ὁ Σταυρὸς τοῦ κομποσκοινιοῦ μᾶς μιλᾶ γι’ αὐτὴ τὴν θυσία καὶ τὴν νίκη τῆς ζωῆς ἐπὶ τοῦ θανάτου, τῆς ταπεινώσεως ἐπὶ τῆς ὑπερηφανίας, τῆς αὐτοθυσίας ἐπὶ τοῦ φωτὸς ἐπὶ τοῦ σκότους. Καὶ ἡ φούντα; Αὐτὴ νὰ τὴ χρησιμοποιεῖς, γιὰ νὰ σκουπίζεις τὰ δάκρυα ἀπὸ τὰ μάτια σου ἤ, ἂν δὲν ἔχεις δάκρυα, νὰ σοῦ θυμίζει νὰ πενθεῖς, γιατί δὲν ἔχεις πένθος. Ἐξ ἄλλου, μικρὲς φοῦντες στόλιζαν τὰ ἱερὰ ἄμφια ἀπὸ τὸν καιρὸ τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης. Αὐτὸ μας θυμίζει τὴν Ἱερὰ Παράδοση τῆς ὁποίας μετέχουμε, ὅταν χρησιμοποιοῦμε τὸ κομποσκοίνι.

Τὰ κομποσκοίνια πλέκονται συμφωνα μὲ μία παράδοση ποὺ χάνεται στὰ βάθη τῶν αἰώνων. Ἴσως μία ἀπὸ τὶς πιὸ πρώιμες μορφὲς κάποιου μέσου βοηθητικοῦ τῆς προσευχῆς ἦταν ἡ συγκέντρωση μικρῶν λιθαριῶν ἢ σπόρων καὶ ἡ μετακίνησή τους ἀπὸ ἕνα σημεῖο ἢ δοχεῖο σὲ ἕνα ἄλλο κατὰ τὴν διάρκεια τοῦ «κανόνα» τῆς προσευχῆς ἢ τοῦ «κανόνα» τῶν μικρῶν ἢ μεγάλων μετανοιῶν. Ἀναφέρεται ἀκόμη ἡ ἱστορία ἑνὸς μοναχοῦ ποὺ σκέφθηκε νὰ κάνει ἁπλοὺς κόμπους σὲ ἕνα σχοινὶ καὶ νὰ τὸ χρησιμοποιεῖ στὸν καθημερινὸ «κανόνα» τῆς προσευχῆς του. Ὁ διάβολος ὅμως ἔλυνε τοὺς κόμπους ἀπὸ τὸ σχοινὶ καὶ ματαίωνε τὶς προσπάθειες τοῦ φτωχοῦ μοναχοῦ. Ἐμφανίστηκε τότε ἕνας Ἄγγελος καὶ δίδαξε στὸν μοναχὸ ἕνα εἰδικὸ κόμπο, ὅπως εἶναι τώρα διαμορφωμένος στὰ κομποσκοίνια, ἀποτελούμενο ἀπὸ ἀλλεπάλληλους Σταυρούς. Τοὺς κόμπους αὐτοὺς ὁ διάβολος δὲν μποροῦσε νὰ τοὺς λύσει λόγῳ τῆς παρουσίας τῶν Σταυρῶν. Κομποσχοίνια ὑπάρχουν σὲ μεγάλη ποικιλία σχημάτων καὶ μεγεθῶν. Τὰ περισσότερα ἔχουν ἕνα Σταυρὸ πλεγμένο ἀνάμεσα στοὺς κόμπους ἢ στὴν ἄκρη τους, ὁ ὁποῖος σημειώνει τὸ τέλος, καθὼς ἐπίσης καὶ ἕνα εἶδος σημαδιοῦ μετὰ ἀπὸ κάθε δέκα, εἰκοσιπέντε ἢ πενήντα κόμπους ἢ χάνδρες. Ὑπάρχουν πολλὰ εἴδη κομποσχοινιῶν. Μερικὰ εἶναι πλεγμένα ἀπὸ μαλλὶ ἢ μετάξι ἢ κάποιο ἄλλο πιὸ πολυτελὲς ἢ πιὸ ἁπλὸ ὑλικό. Ἄλλα εἶναι κατασκευασμένα μὲ χάνδρες ἢ μὲ τὸ ἀποξηραμένο λουλούδι ἑνὸς φυτοῦ ποὺ λέγεται «δάκρυ τῆς Παναγίας».

Τὸ κομποσχοίνι εἶναι ἕνα ἀπὸ τὰ ἀντικείμενα ποὺ δίδονται σὲ ἕναν Ὀρθόδοξο μοναχὸ κατὰ τὴν τελετὴ τῆς κουρᾶς του. Τοῦ δίνεται σὰν τὸ πνευμα­τικὸ τοῦ ξίφος μὲ τὸ ὁποῖο ὡς στρατιώτης τοῦ Χριστοῦ πρέπει νὰ πολεμήσει κατὰ τοῦ νοητοῦ ἐχθροῦ μας, τοῦ διαβόλου. Τὸ ξίφος αὐτὸ τὸ χρησιμοποιεῖ ἐπικαλούμενος τὸ ὄνομα τοῦ Κυρίου καὶ Θεοῦ καὶ Σωτῆρος μας Ἰησοῦ Χριστοῦ καὶ ἱκετεύοντας γιὰ τὸ ἔλεός Του μὲ τὴν προσευχὴ τοῦ Ἰησοῦ: «Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, Υἱὲ τοῦ Θεοῦ, ἐλέησόν με τὸν ἁμαρτωλόν». Ἡ προσευχὴ αὐτὴ μπορεῖ νὰ λεχθεῖ σὲ συντομότερη μορφή: Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, ἐλέησόν με, ἢ σὲ ἐκτενέστερη: Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, Υἱὲ καὶ Λόγε τοῦ Θεοῦ, διὰ πρεσβειῶν τῆς ὑπεραγίας Θεοτόκου καὶ πάντων τῶν Ἁγίων, ἐλέησόν με τὸν ἁμαρτωλόν.

Μὲ τὴν βοήθεια τοῦ κομποσχοινιοῦ μποροῦν νὰ γίνουν καὶ ἄλλες σύντομες προσευχές, ὅπως ἡ προσευχὴ τοῦ τελώνη: ὁ Θεός, ἱλάσθητί μοι τῷ ἁμαρτωλῷ [2], ἡ προσευχὴ στὴν Θεοτόκο: «Ὑπεραγία Θεοτόκε, σῶσον ἡμᾶς», ἢ ἄλλες σύντομες προσευχὲς στὸν φύλακα Ἄγγελο, σὲ μεμονωμένους Ἁγίους ἢ στοὺς Ἁγίους Πάντες. Ἡ συνηθισμένη μορφὴ μίας τέτοιας προσευχῆς εἶναι: Ἅγιε Ἄγγελε – ἢ Ἅγιε (δεῖνα) πρέσβευε ὑπὲρ ἐμοῦ. Μετατρέποντας τὶς λέξεις τῶν συντόμων αὐτῶν προσευχῶν σὲ «ἐλέησον ἡμᾶς» ἢ  «πρέσβευε ὑπὲρ ἡμῶν» ἢ συμπεριλαμβάνοντας τὸ ὄνομα ἢ τὰ ὀνόματα ἀνθρώπων, γιὰ τοὺς ὅποιους θέλουμε νὰ προσευχηθοῦμε, μποροῦμε ἐπιπλέον νὰ χρησιμοποιοῦμε τὸ κομποσχοίνι γιὰ προσευχὲς ὑπὲρ τῶν ἄλλων. Τὸ ἴδιο ἰσχύει καὶ γιὰ προσευχὴ ὑπὲρ τῶν κεκοιμημένων: Ἀνάπαυσον, Κύριε, τὴv ψυχὴν τοῦ δούλου σου.

Ὅταν οἱ μοναχοὶ καὶ οἱ λαϊκοὶ κρατοῦν τὸ κομποσχοίνι στὰ χέρια τους, αὐτὸ ἀποτελεῖ ὑπενθύμιση τῆς ὑποχρεώσεώς τους νὰ προσεύχονται χωρὶς διακοπή, σύμφωνα μὲ τὴν ἐντολὴ τοῦ Ἀποστόλου Παύλου: ἀδιαλείπτως προσεύχεσθε [3]. Ὁ καθένας μπορεῖ νὰ κρατᾶ ἕνα κομποσχοίνι στὴν τσέπη ἢ σὲ κάποιο διακριτικὸ μέρος, ὅπου μπορεῖ εὔκολα νὰ τὸ χρησιμοποιήσει ἀπαρατήρητος, σὲ περιπτώσεις ποὺ εἶναι προτιμότερο νὰ προσευχηθεῖ μυστικά, χωρὶς νὰ ἑλκύσει τὴν προσοχὴ τῶν ἄλλων. Τὸ κομποσχοίνι μπορεῖ ἐπίσης νὰ τοποθετηθεῖ ἐπάνω ἀπὸ τὸ προσκέφαλο τοῦ κρεβατιοῦ μας, στὸ αὐτοκίνητο, μαζὶ μ᾽ ἕνα μικρὸ Σταυρὸ ἢ εἰκόνισμα ἢ σὲ ἄλλα κατάλληλα σημεῖα ὡς ὑπενθύμιση προσευχῆς καὶ ὡς ἕνα εἶδος εὐλογίας καὶ μία ἅγια καὶ θεία παρουσία στὴν ζωή μας.

Τώρα ἂς δοῦμε σύντομα τὸν πρωταρχικὸ σκοπό, γιὰ τὸν ὁποῖο κατασκευάστηκε τὸ κομποσχοίνι. Ὁ κύριος σκοπὸς τοῦ κομποσχοινιοῦ εἶναι νὰ μᾶς βοηθᾶ κατὰ τὴν προσευχή μας πρὸς τὸν Θεὸ καὶ τοὺς Ἁγίους Του. Ἐκτὸς ἀπὸ τὸ νὰ μᾶς χρησιμεύει ὡς μία διαρκὴς ἐξωτερικὴ ὑπενθύμιση καὶ εὐλογία, πῶς μπορεῖ αὐτὸ τὸ μικρὸ κομποσχοίνι νὰ μᾶς βοηθήσει νὰ προσευχόμαστε; Μποροῦμε βέβαια καὶ χωρὶς αὐτὸ νὰ προσευχηθοῦμε, μερικὲς φορὲς μάλιστα μπορεῖ νὰ μᾶς ἀποσπάσει στὴν προσπάθειά μας νὰ συγκεντρωθοῦμε στὴν προσευχή. Ἔχοντας αὐτὰ ὑπ᾽ ὄψιν, ἂς δοῦμε μερικοὺς τρόπους μὲ τοὺς ὁποίους μᾶς βοηθᾶ τὸ κομποσχοίνι.

Μερικὲς φορὲς ἡ προσευχή μας εἶναι θερμὴ καὶ μᾶς εἶναι εὔκολο νὰ προσευχηθοῦμε. Ἄλλοτε ὅμως ὁ νοῦς μᾶς εἶναι τόσο σκορπισμένος ἢ εἴμαστε τόσο ταραγμένοι ἢ μὲ τόσο διασπασμένη τὴν προσοχή, ποὺ μᾶς εἶναι πρακτικὰ ἀδύνατο νὰ συγκεντρωθοῦμε στὴν προσευχή. Αὐτὸ συμβαίνει κυρίως, ὅταν προσπαθοῦμε νὰ τηροῦμε κάποιον καθημερινὸ κανόνα προσευχῆς. Μερικὲς ἡμέρες πάει καλά, ἄλλοτε ὅμως,  ἴσως τὶς περισσότερες φορές, οἱ προσπάθειές μας φαίνονται σχεδὸν μάταιες. Ἀλλ᾽ ἐπειδή, ὅπως λέγεται, εἴμαστε ὄντα τῆς συνήθειας, εἶναι πολὺ ὠφέλιμο νὰ καθορίσουμε μία εἰδικὴ καὶ τακτὴ ὥρα τῆς ἡμέρας γιὰ προσευχή. Ἡ βραδινὴ ὥρα (ὄχι πολὺ ἀργὰ) πρὶν κοιμηθοῦμε εἶναι καλή, ἐπειδὴ εἶναι σημαντικὸ νὰ τελειώνουμε τὴν ἡμέρα μὲ προσευχή. Τὸ πρωί, ξυπνώντας, εἶναι ἐπίσης καλὸ νὰ ξεκινᾶμε τὴν νέα ἡμέρα μὲ προσευχή. Μπορεῖ ἀκόμη κανεὶς νὰ βρεῖ ἄλλες ὧρες τῆς ἡμέρας ποὺ νὰ μπορεῖ νὰ ἡσυχάζει καὶ νὰ συγκεντρώνεται.

Ἡ προσπάθειά μας εἶναι νὰ καθιερώσουμε τὴν προσευχὴ ὡς ἕνα κανόνα στὴν ζωή μας, ὄχι ὡς μία ἐξαίρεση. Ἐὰν αὐτὸ ἐπιδιώκουμε, νὰ βροῦμε κάποια ὥρα ποὺ καθημερινὰ θὰ μποροῦμε νὰ ἔχουμε λίγη ἡσυχία, ὥστε νὰ συγκεντρωθοῦμε καὶ νὰ στρέψουμε τὰ μάτια τῆς ψυχῆς μας στὸν Θεό. Ὡς μέρος αὐτοῦ τοῦ κανόνα ἴσως θελήσουμε νὰ διαβάσουμε μερικὲς προσευχὲς ἀπὸ κάποιο προσευχητάριο ἢ νὰ προσευχηθοῦμε καὶ νὰ βροῦμε ψυχικὴ γαλήνη μὲ ἄλλους τρόπους, ὅπως μὲ τὸ διάβασμα θρησκευτικῶν κειμένων ἢ μὲ τὴν ἀνασκόπηση [4] τῶν γεγονότων τῆς ἡμέρας ποὺ πέρασε κ.ο.κ. Ὁ πιὸ ἀποτελεσματικὸς ὅμως τρόπος γιὰ νὰ ὠφεληθεῖ κανεὶς ἀπὸ τὸν κανόνα τῆς προσευχῆς εἶναι νὰ λέγει τακτικὰ σὲ καθορισμένο ἀριθμὸ τὴν εὐχὴ τοῦ Ἰησοῦ (Κύριε Ἰησοῦ Χριστὲ ἐλέησόν με). Ὁ ἀριθμὸς αὐτὸς δὲν χρειάζεται νὰ εἶναι μεγάλος καὶ ἴσως χρειαστοῦν μόνο δεκαπέντε περίπου λεπτά. Αὐτὸ ὅμως θὰ εἶναι τὸ τμῆμα τῆς ἡμέρας μας ποὺ ἀνήκει στὸν Θεό, οἱ λίγοι κόκκοι ἁλάτι ποὺ θὰ νοστιμίσουν ὅλη τὴν πνευματική μας ζωή. Πολλοὶ γιατροὶ σήμερα συνιστοῦν αὐτὴ τὴν πρακτικὴ χάριν τῆς σωματικῆς ὑγείας, ἰδιαίτερα γιὰ νὰ ξεπεράσει κανεὶς τὸ ἄγχος. Ἀκόμη καλύτερα, ἂς βρίσκουμε διάφορα τέτοια μικρὰ χρονικὰ διαστήματα καθ᾽ ὅλη τὴν διάρκεια τῆς ἡμέρας καὶ ἂς τὰ γεμίζουμε τακτικὰ μὲ τοὺς πολύτιμους θησαυροὺς τῆς προσευχῆς, τοὺς ὁποίους κανεὶς δὲν μπορεῖ νὰ κλέψει καὶ ποὺ ἀποταμιεύονται γιὰ λογαριασμό μας στὸν Οὐρανὸ [5].

Ἂν θέλεις νὰ τηρεῖς κάποιο σταθερὸ ἀριθμὸ προσευχῶν ὡς μέρος τοῦ καθημερινοῦ κανόνος, θὰ βοηθηθεῖς πολὺ ἀπὸ τὸ κομποσχοίνι. Μὲ αὐτὸ μπορεῖς νὰ προφέρεις ἕναν καθορισμένο ἀριθμὸ προσευχῶν καὶ νὰ συγκεντρώνεσαι στὰ λόγια τῆς προσευχῆς, καθὼς τὴν προφέρεις. Ἀφοῦ συγκεντρώσεις τοὺς λογισμούς σου, πάρε τὸ κομποσχοίνι στὸ ἀριστερό σου χέρι καὶ κράτησέ το ἐλαφρὰ μεταξύ του ἀντίχειρα καὶ τοῦ δείκτη. Ἔπειτα κάνοντας ἥσυχα τὸν Σταυρό σου ψιθύρισε τὴν εὐχὴ τοῦ Ἰησοῦ. Καθὼς οἱ λογισμοί σου θὰ συγκεντρώνονται ὅλο καὶ περισσότερο, ἴσως νὰ μὴ χρειάζεται νὰ συνεχίζεις νὰ σταυροκοπιέσαι ἢ νὰ λέγεις τὴν προσευχὴ δυνατά. Ὅταν ὅμως δυσκολεύεσαι νὰ συγκεντρωθεῖς, χρησιμοποίησε τὸ σημεῖο τοῦ Σταυροῦ καὶ τὸ ψιθύρισμα ὡς μέσα ποὺ σὲ βοηθοῦν νὰ κρατᾶς τὸν νοῦ σου στὴν προσευχή.

Εἶναι καλὸ νὰ στέκεσαι ὄρθιος μὲ τὸ κεφάλι σκυμμένο σὲ στάση ταπεινή. Ὁρισμένοι θέλουν νὰ ὑψώνουν τὰ χέρια τοὺς πότε-πότε, ζητώντας ἔλεος. Ἄλλοι ὅμως βρίσκουν πιὸ βοηθητικὸ τὸ νὰ κάθονται ἢ νὰ γονατίζουν μὲ τὸ κεφάλι σκυμμένο, γιὰ νὰ μπορέσουν νὰ συγκεντρωθοῦν. Πολλὰ ἐξαρτῶνται ἀπὸ τὸ ἴδιο τὸ ἄτομο, ἀπὸ τὴν ὑγεία του καὶ τὴν ἀνατροφή του. Τὸ πιὸ σημαντικὸ εἶναι νὰ μένεις ἀκίνητος καὶ νὰ συγκεντρώνεσαι στὰ λόγια της προσευχῆς, καθὼς τὴν ἐπαναλαμβάνεις.

Φυσικά, πρέπει νὰ ἀποκρούει κανεὶς τὸν πειρασμὸ τῆς βιασύνης. Γιὰ τὸν λόγο αὐτὸ μερικοὶ ἀντὶ γιὰ κομποσχοίνι χρησιμοποιοῦν ἕνα ρολόγι ὡς ἐξωτερικὸ μετρητή τῆς διάρκειας τῆς προσευχῆς τους ρυθμίζοντας ἀνάλογα τὸ ξυπνητήρι. Μὲ τὴν χρήση τοῦ ρολογιοῦ μπορεῖ κανεὶς νὰ ἀφιερώσει καθορισμένο χρόνο στὴν προσευχή, χωρὶς νὰ μετρᾶ τὸν ἀκριβῆ ἀριθμὸ τῶν προσευχῶν. (…)

Τὸ κομποσχοίνι εἶναι ἐπίσης ἕνας βολικὸς τρόπος νὰ μετρᾶ κανεὶς τὶς μικρὲς ἢ μεγάλες «μετάνοιες» (γονυκλισίες) ποὺ κάνει στὸν κανόνα του. Τὸ νὰ κάνουμε τὸ σημεῖο τοῦ Σταυροῦ καὶ μετὰ νὰ σκύβουμε καὶ νὰ ἀκουμποῦμε τὸ ἔδαφος μὲ τὰ δάκτυλα ἢ νὰ γονατίζουμε καὶ νὰ ἀκουμποῦμε τὸ μέτωπο στὸ ἔδαφος ἀποτελεῖ ἀρχαῖο τρόπο προσευχῆς στὸν Θεὸ καὶ τοὺς Ἁγίους Του. Μπορεῖ κανεὶς νὰ συνδυάσει αὐτὲς τὶς μικρὲς ἢ τὶς μεγάλες μετάνοιες μὲ τὴν εὐχὴ τοῦ Ἰησοῦ ἢ τὶς σύντομες προσευχὲς ποὺ ἀναφέραμε προηγουμένως. Ἡ σωματικὴ κίνηση τῆς μικρῆς ἢ τῆς μεγάλης «μετάνοιας» (ἐλαφρᾶς ἢ βαθιᾶς, δηλαδὴ ἐδαφιαίας, γονυκλισίας) μπορεῖ νὰ συντελέσει στὴν θέρμη τῆς προσευχῆς καὶ νὰ δώσει ἐξωτερικὴ ἔκφραση στὴν ἱκεσία μας καθὼς ταπεινωνόμαστε μπροστὰ στὸν Θεό. Εἶναι ἀκόμη ἕνας τρόπος ἐφαρμογῆς τῆς Ἀποστολικῆς ἐντολῆς νὰ δοξάζουμε τὸν Θεὸ καὶ μὲ τὶς ψυχὲς καὶ μὲ τὰ σώματά μας[6].

Ἀρκετοὶ χρησιμοποιοῦν τὸ κομποσχοίνι ὅταν ἀποσύρονται, γιὰ νὰ κοιμηθοῦν. Σταυρώνουν τὸ κρεβάτι τους, παίρνουν τὸ κομποσχοίνι, κάνουν τὸ σημεῖο τοῦ Σταυροῦ, ξαπλώνουν καὶ λένε ἥσυχα τὴν εὐχή, μέχρι νὰ ἀποκοιμηθοῦν. Τὸ νὰ ξυπνᾶς μὲ τὸ κομποσχοίνι ἀνάμεσα στὰ δάκτυλά σου ἢ δίπλα στὸ μαξιλάρι σου σὲ βοηθᾶ νὰ ξεκινήσεις τὴν καινούργια ἡμέρα μὲ προσευχή. Ὅμως τὸ νὰ τελειώνει κανεὶς τὴν προηγούμενη ἡμέρα μὲ ἥσυχη προσευχὴ εἶναι ἕνας ἀκόμη καλύτερος τρόπος προετοιμασίας γιὰ ἕνα προσευχητικὸ ξεκίνημα τῆς καινούργιας ἡμέρας, γιὰ νὰ μὴν ἀναφέρουμε καὶ τὴν προετοιμασία γιὰ τὴν Αἰώνια ἡμέρα, σὲ περίπτωση ποὺ τὴ νύχτα ἐκείνη μᾶς ἔρθει ὁ ὕπνος τοῦ θανάτου. Ἄλλοι πάλι παίρνουν τὸ κομποσχοίνι στὸ χέρι τους σὲ στιγμὲς ἀπραξίας, ὅπως ὅταν πηγαίνουν στὴν ἐργασία τους ἢ ταξιδεύουν. Σὲ ὅποια στιγμὴ τῆς ἡμέρας τὸ θυμηθεῖς, πάρε στὸ χέρι σου ἕνα μικρὸ κομποσχοίνι. Ὁ συνδυασμὸς τῆς κινήσεως αὐτῆς μὲ τὴν προσευχὴ ποὺ κάνεις ἄλλες ὧρες θὰ σὲ βοηθήσει νὰ συγκεντρωθεῖς καὶ νὰ προσευχηθεῖς μερικὲς φορὲς στὴν διαρκεια τῆς ἡμέρας, ὅπου κι ἂν εἶσαι καὶ ὅ,τι κι ἂν κάνεις. Αὐτὸ εἶναι ἕνα σημαντικὸ βῆμα στὴν ἐκπλήρωση τῆς ἐντολῆς τοῦ ἀδιαλείπτως προσεύχεσθε.

Ὁ ἅγιος Ἐπίσκοπος Ἰγνάτιος Μπριαντσιανίνωφ ἀναφέρει ὅτι καὶ οἱ μακρὲς ἀκολουθίες τῆς Ἐκκλησίας εἶναι μία καλὴ εὐκαιρία νὰ προσεύχεσαι μὲ τὸ κομποσχοίνι. Συχνὰ εἶναι δύσκολη ἡ συγκέντρωση στὰ λόγια ποὺ διαβάζονται ἢ ψάλλονται στὸν Ἱερὸ Ναὸ καὶ πιὸ εὔκολα κανεὶς συγκεντρώνεται ἥσυχα στὶς δικές του προσευχές, εἴτε αὐτὲς εἶναι αὐτοσχέδιες, σχετικὲς μὲ κάποια εἰδικὴ ἀνάγκη, εἴτε προσευχὲς καὶ ὕμνοι ποὺ γνωρίζει ἀπ’ ἔξω, εἴτε σύντομες προσευχὲς, εἰδικὰ ἡ εὐχὴ τοῦ Ἰησοῦ ἐπαναλαμβανόμενες μὲ τὴν βοήθεια τοῦ κομποσχοινιοῦ. Στὴν πράξη μὲ τὸν τρόπο αὐτὸ μπορεῖ κάνεις νὰ συγκεντρώνεται καλύτερα στὴν ἴδια τὴν Ἱερὰ Ἀκολουθία, ὅπως λέγει καὶ ὁ ἅγιος Σεραφεὶμ τοῦ Σάρωφ. Φυσικά, ὅταν προσευχόμαστε στὶς Ἱερὲς Ἀκολουθίες, ἡ προσευχή μας ἑνώνεται μὲ τὴν προσευχὴ ὅλης τῆς Ἐκκλησίας.

Ὁ νοῦς μας εἶναι διαρκῶς ἀπασχολημένος μὲ διάφορες σκέψεις. Δὲν προλαβαίνουμε νὰ ἀρχίσουμε τὴν προσευχὴ καὶ ἀμέσως συλλαμβάνουμε τὸν νοῦ μας νὰ σκέφτεται κάτι ἄλλο. Καὶ σ᾽ αὐτὴν τὴν περίπτωση ἡ παρουσία τοῦ κομποσχοινιοῦ στὰ δάκτυλά μας μπορεῖ νὰ μᾶς βοηθήσει νὰ κρατήσουμε τὸν νοῦ μας καὶ νὰ ἐπιστρέψουμε στὴν ἐργασία τῆς προσευχῆς πιὸ γρήγορα. Ἐπίσης, ὅταν συναντοῦμε μία χάνδρα σημάδι ἢ τὸν Σταυρὸ τοῦ κομποσχοινιοῦ, καθὼς μετακινοῦμε τοὺς κόμπους του μὲ τὰ δάκτυλά μας, καταλαβαίνουμε ἂν ὁ νοῦς μας δὲν πρόσεχε στὶς προσευχὲς ποὺ σκοπεύαμε νὰ κάνουμε. Ἔτσι, μποροῦμε νὰ προσφέρουμε ἐκ νέου τὶς προσευχές μας, χωρὶς νὰ ἐμπλακοῦμε σὲ σκέψεις σχετικὰ μὲ τὸ πόσο εὔκολα ἀποσπώμεθα ἀπὸ τὴν προσευχή μας στὸν Θεό.

Ἐδῶ κάναμε μία ἀναφορὰ στὴν μεγάλη ἐπιστήμη τῆς προσευχῆς, αὐτὴν ποὺ οἱ Ἅγιοι Πατέρες ὀνόμασαν τέχνη τεχνῶν. Ὑπάρχει ἐκτεταμένη καὶ πλούσια γραμματεία ἀπὸ τοὺς μεγάλους ἀνθρώπους τῆς προσευχῆς ὅλων τῶν ἐποχῶν, ποὺ μπορεῖ νὰ μᾶς βοηθήσει καὶ νὰ μᾶς καθοδηγήσει στὴν ἐκμάθηση, μὲ τὴν βοήθεια τοῦ Θεοῦ, αὐτῆς τῆς πιὸ μεγάλης καὶ τῆς πιὸ ὠφέλιμης ἀπ᾽ ὅλες τὶς ἐπιστῆμες. Ἡ τακτικὴ ἀνάγνωση τῆς Ἁγίας Γραφῆς, τῶν Βίων τῶν Ἁγίων καὶ ἄλλων εὐσεβῶν καὶ πνευματικῶν κειμένων μπορεῖ νὰ βοηθήσει σημαντικά. Βιβλία ὅπως ἡ «Φιλοκαλία» περιέχουν σπουδαῖες καὶ ἐμπνευσμένες συμβουλὲς καὶ ὁδηγίες, γιὰ νὰ μάθει κανεὶς νὰ προσεύχεται ὡς Χριστιανός, γιατί ἡ προσευχὴ εἶναι ἕνα οὐσιῶδες στοιχεῖο του νὰ εἶναι κανεὶς Χριστιανός. Πάνω ἀπ᾽ ὅλα ὅμως χρειάζεται ἡ χάρις τοῦ Θεοῦ ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ, ἰδιαίτερα μέςῳ τῆς Ἱερᾶς Ἐξομολογήσεως καὶ τῆς Μεταλήψεως τῶν Ἀχράντων Μυστηρίων.

Αὐτὲς εἶναι μερικὲς εἰσαγωγικὲς μόνο σκέψεις γιὰ τὸ πῶς νὰ χρησιμοποιοῦμε ἐπωφελῶς τὸ κομποσχοίνι. Ὅμως τὸ πιὸ σημαντικὸ εἶναι νὰ ἀρχίσει κάνεις νὰ προσεύχεται. Τὸ κομποσχοίνι δὲν προσεύχεται ἀπὸ μόνο του, ἂν καὶ μερικὰ εἶναι τόσο ὡραῖα, ποὺ μπορεῖ νὰ δώσουν αὐτὴ τὴν ἐντύπωση. Εἶναι βέβαια ἕνα σημαντικὸ παραδοσιακὸ βοήθημα γιὰ τὴν προσευχή μας καὶ εἰδικὰ γιὰ ἕναν καθημερινὸ κανόνα προσευχῆς. Τὸ βασικὸ ὅμως εἶναι νὰ συγκεντρωνόμαστε στὰ λόγια της προσευχῆς καὶ νὰ προσφέρουμε προσευχὲς ἀπὸ τὴν καρδιά μας στὸν Ἰησοῦ Χριστό, τὸν Κύριο καὶ Θεό μας. Ἂν αὐτὸ τὸ μικρὸ κομποσχοίνι σὲ βοηθᾶ νὰ πεῖς μία προσευχὴ ἢ σοῦ θυμίζει νὰ προσεύχεσαι ἢ σὲ βοηθᾶ μὲ κάποιο τρόπο νὰ γίνεις πιὸ προσευχητικός, τότε ἔχει ἐκπληρώσει τὸν σκοπό του. Σὲ ἔχει δέσει πιὸ κοντὰ καὶ πιὸ στενὰ μὲ τὸν Χριστό, τὸν Θεό μας, καὶ σὲ ἔχει φέρει πιὸ κοντὰ στὴν Βασιλεία τοῦ Θεοῦ, διότι ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ ἐντὸς ὑμῶν ἐστίν[7].

[1] πρβλ.Ἰωαν. α
[2] Λουκ. Ιη´ 13
[3] Α´ Θεσσ. ε´ 17
[4] ἀνασκόπησις: μὲ τὴν πατερικὴ ἔννοια τῆς «ἀνακρίσεως», τὸν ἔλεγχο τοῦ ἑαυτοῦ πρὸς μεταμέλεια τῶν ἁμαρτημάτων καὶ διόρθωση, ἀλλὰ καὶ τῆς ἀναγνωρίσεως τῶν εὐεργεσιῶν τοῦ Θεοῦ.
[5] πρβλ. Ματθ. ϛ´ 20 καὶ Ἁγ. Κυρίλλ. Ἱεροσ., «Κατηχήσεις», ΙΕ, 23.: «ἀνάγραπτός ἐστιν (εἶναι γραμμένη στὸν Οὐρανὸ) πᾶσα ἡ εὐχή σου».
[6] πρβλ. Α´ Κόρ. ϛ´ 20: «δοξάσατε δὴ τὸν Θεὸν ἐν τῷ σώματι ὑμῶν καὶ ἐν τῷ πνεύματι ὑμῶν, ἅτινά ἐστι τοῦ Θεοῦ».
[7] Λουκ. ιζ´ 21

«ΤΟ ΚΟΜΠΟΣΧΟΙΝΙ», Σκέψεις ἑνὸς Ἁγιορείτου Μοναχοῦ,
περιοδ. «Ἁγιορείτικη Μαρτυρία» τῆς Ἱ. Μονῆς Ξηροποτάμου Ἁγίου Ὅρους,
τ. 12-13 Ἰούνιος Νοέμβριος 2001,