Ὁσίου Μακαρίου τῆς Ὄπτινα:Ὀργή καί θυμός

Ἀπό τό βιβλίο «Πνευματικές Νουθεσίες»

Ὁσίου Μακαρίου τῆς Ὄπτινα

(ἀποσπάσματα ἐπιστολῶν)

Ὀργή καί θυμός

Μέ πολλή θλίψη ἄκουσα πώς εἶσαι ἀκόμα εὐέξαπτος καί εὐερέθιστος, ὅπως πάντα. Τρία φάρμακα σοῦ χρειάζονται: ὁ φόβος τοῦ Θεοῦ, ἡ ἀγάπη καί ἡ ταπείνωση. Ἡ ὑπερηφάνεια εἶναι ἡ ρίζα τοῦ πάθους πού σέ βασανίζει.

Σοῦ συνιστῶ νά μελετήσεις, στόν πρῶτο τόμο τῆς Φιλοκαλίας, τήν ἐπιστολή τοῦ ὁσίου Μάρκου τοῦ ἀσκητῆ πρός τόν μονάζοντα Νικόλαο. Καί νά θυμᾶσαι πάντα τό σοφό λόγο ἑνός ἁγίου: Ἄν τό Ἅγιο Πνεῦμα ὀνομάζεται – καί πράγματι εἶναι - «εἰρήνη ψυχῆς», ἐνῶ ἡ ὀργή «ταραχή καρδίας», τότε ὁπωσδήποτε τίποτε ἄλλο δέν Τό διώχνει ἀπό μέσα μας τόσο, ὅσο ὁ θυμός.

*

Λές ὅτι ἡ ὑπηρέτριά σου σέ παροργίζει πολύ. Καί γιά νά μήν ξεσπάσεις ὅταν σέ πνίγει ὁ θυμός, τῆς λές μόνο νά μή σέ βάζει σέ πειρασμό, καί ἀμέσως μετά φεύγεις βιαστικά ἀπό τό δωμάτιο. Αὐτός μοῦ φαίνεται πώς εἶναι ἕνας ἀσυνήθιστος καί χλιαρός τρόπος καταπολεμήσεως τοῦ πάθους.

Θεώρησε πώς ἡ ὑπηρέτριά σου χρησιμοποιεῖται ἀπό τό Θεό, γιά νά σοῦ φανερώσει τήν πιό μεγάλη ἀδυναμία σου: Τό πάθος τῆς ὀργῆς, πού ἀδρανεῖ μέσα σου ὅλες τίς ἄλλες ὧρες καί κοιμᾶται κρυμμένο καλά, μέχρι τή στιγμή πού αὐτή ἡ γυναίκα, τό ὄργανο τοῦ Θεοῦ, τό ξυπνάει καί τό ξεσκεπάζει. Πολέμησέ το λοιπόν, καλλιεργώντας μέσα σου ταπεινό φρόνημα, εὐσπλαχνία, ἐπιείκεια, μακροθυμία. Θά χρειαστεῖς πολύ καιρό καί μεγάλο ἀγώνα γιά νά τό νικήσεις. Δεκατέσσερα ὁλόκληρα χρόνια πάλευε στήν ἔρημο ὁ ἀββᾶς Ἀμμωνᾶς ἐναντίον τοῦ θυμοῦ. Ἀλλά μή λιποψυχεῖς. Προσευχήσου στόν Θεό γιά βοήθεια καί ἄρχισε τώρα, χωρίς ἀναβολή. Κόψε πρῶτα κάθε ἐξωτερική ἐκδήλωση τῆς ὀργῆς, καί μετά προχώρησε στόν ἐσωτερικό σου κόσμο. Ἡ ἀρχή τῆς ἀοργησίας, μᾶς λέει ὁ ἅγιος Ἰωάννης τῆς Κλίμακος, εἶναι νά σιωποῦν τά χείλη, ἐνῶ ἡ ψυχή βρίσκεται σέ ταραχή. Ἡ μέση εἶναι νά σιωποῦν οἱ λογισμοί, ἐνῶ ἡ ψυχή βρίσκεται σέ λίγη ταραχή. Καί τό τέλος εἶναι νά ἐπικρατεῖ στή θάλασσα τῆς ψυχῆς μόνιμη γαλήνη, ὅσο ἀκάθαρτοι ἄνεμοι κι ἄν φυσοῦν. Τότε ὄχι μόνο δέν ὀργιζόμαστε ἐναντίον ἐκείνου πού μᾶς ἔθλιψε, ἀλλά καί προσευχόμαστε αὐθόρμητα καί ἀβίαστα γι᾿ αὐτόν, λέγοντας κατά τήν παραγγελία τοῦ ἀββᾶ Δωροθέου: «Θεέ μου, βοήθησε τόν ἀδελφό μου, καί μέ τίς εὐχές ἐκείνου βοήθησε κι ἐμένα!». Ἔτσι ἐκδηλώνουμε γνήσια ἀγάπη καί γνήσια ταπείνωση. Ἀγάπη, γιατί προσευχόμαστε γιά τόν ἀδελφό πού μᾶς πίκρανε. Καί ταπείνωση, γιατί, πέρα ἀπ᾿ αὐτό, ἐπικαλούμαστε καί τίς εὐχές του!

*

Πραγματική λύσσα σέ κυριεύει, κάθε φορά πού τά παιδιά δέν καταλαβαίνουν τί τούς λές ἤ σέ παρακοῦνε ἤ κάνουν ζημιές. Ὁπωσδήποτε αὐτό εἶναι ἕνα μεγάλο σφάλμα σου. Πρέπει νά παλέψεις σκληρά μέ τό φοβερό πάθος τοῦ θυμοῦ πού, καθώς φαίνεται, σ᾿ ἔχει ἁρπάξει γιά τά καλά στά νύχια του. Διάβασε στήν “Κλίμακα” τόν ὄγδοο λόγο «περί ἀοργησίας» καί τόν εἰκοστό τέταρτο «περί πραότητος καί ἁπλότητος». Ὁ ἀββᾶς Κασσιανός* καί ὁ ὅσιος Νεῖλος Σόρσκυ** εἶναι ἐπίσης πολύ διαφωτιστικοί.

*

Μήν ἀποθαρρύνεσαι. Γενναῖα πολέμησε τά ξεσπάσματα τοῦ θυμοῦ σου. Μή χάνεις ποτέ τήν ἐλπίδα ὅτι θά τά χαλιναγωγήσεις. Ὁ θυμός εἶναι ἕνα ἀπό τά σοβαρότερα πάθη σου, ἀλλά δέν θά μποροῦσες ποτέ νά γιατρευτεῖς ἀπ᾿ αὐτό, ἄν δέν τό συνειδητοποιοῦσες. Ἑπομένως τά παιδιά, πού μέ τίς ἀταξίες τους σέ νευριάζουν, εἶναι τά ὄργανα τοῦ Θεοῦ γιά τή διόρθωσή σου. Εὐχαρίστησέ τα γι᾿ αὐτό ἀπό τά βάθη τῆς καρδιᾶς σου.

Εἶναι καλύτερα νά μήν τά μαλώνεις καί νά μήν προσπαθεῖς νά τά συνετίσεις ὅταν βρίσεσαι σ᾿ αὐτή τήν ταραγμένη ψυχική κατάσταση. Καί γιά σένα θά εἶναι πιό ἀποτελεσματικό, ἄν ἀργότερα συζητήσεις ἤρεμα μαζί τους καί τά βοηθήσεις μέ τόν πειστικό σου λόγο νά κατανοήσουν τό σφάλμα τους.

*

Ἔχεις ἀπόλυτο δίκιο: Ἦταν λάθος πού προσπάθησες νά ὑπερασπισθεῖς τόν ἄντρα σου μέ τόσο βίαιο τρόπο. Ἡ τάση πού ἔχεις νά παρασύρεσαι ἀπό ἕνα κύμα τυφλῆς ὀργῆς, κάθε πού ἀδικοῦν – ἤ νομίζεις πώς ἀδικοῦν – τά ἀγαπημένα σου πρόσωπα, δείχνει πώς μέσα στήν ψυχή σου ὑπάρχει μιά κηλίδα ἐμπάθειας.

Ἡ ἀνακάλυψη βέβαια μιᾶς τέτοιας κηλίδας δέν πρέπει ποτέ νά μᾶς ὁδηγεῖ στήν ἀπόγνωση, παρά μόνο στή μετάνοια. Ὁμολόγησε ταπεινά μπροστά στό Θεό αὐτή τήν ἁμαρτία, αὐτό τό σκοτεινό πάθος σου. Καί ζήτησέ Του νά σέ βοηθήσει, ὥστε σιγά-σιγά νά μάθεις νά ὑπερασπίζεσαι μέ ἀνωτερότητα, ψυχραιμία, αὐτοσυγκράτηση καί ψυχική εὐγένεια ἀκόμα κι ἐκείνους πού ἀγαπᾶς πολύ.

*

Μοῦ ζητᾶς νά σοῦ ὑποδείξω κάποιο τρόπο, γιά νά ξεριζώσεις ἐντελῶς ἀπό μέσα σου τό πάθος τοῦ θυμοῦ.

Πρῶτα-πρῶτα πρέπει νά γνωρίζεις ὅτι τήν τάση αὐτή τή φύτεψε μέσα μᾶς ὁ ἴδιος ὁ Θεός, γιά νά τή χρησιμοποιοῦμε ἐναντίον τῆς ἁμαρτίας, τῶν πειρασμῶν καί τῶν δαιμόνων – ποτέ ἐναντίον τῶν συνανθρώπων μας. Ὅταν τό κάνουμε αὐτό, ἐνεργοῦμε ἀντίθετα πρός τήν ἀληθινή, θεόπλαστη φύση μας. Πήραμε λοιπόν τό ὅπλο πού μᾶς ἔδωσε ὁ Θεός, καί ἀντί νά τό στρέψουμε ἐναντίον τῶν ἐχθρῶν μας, ἀρχίσαμε νά χτυπᾶμε μ᾿ αὐτό τούς ἀδελφούς μας!

Πρέπει, ἑπομένως, ν᾿ ἀγωνιστεῖς ἐναντίον τοῦ θυμοῦ καί νά τόν χαλιναγωγήσεις. Πῶς; Εὔκολο εἶναι, ἄν ἔχεις ἰσχυρή θέληση καί ἄν μάθεις τίς αἰτίες καί τίς θυγατέρες του. Μᾶς τίς φανερώνει ὁ μεγάλος σιναΐτης ὅσιος: Οἱ αἰτίες του, λέει, εἶναι πολλές. Κυριότερες ἡ ὑπερηφάνεια, ἡ φιλαργυρία καί ἡ ἀπληστία. Μερικές φορές καί ἡ πορνεία. Θυγατέρες του εἶναι ἡ μνησικακία, ἡ ἔχθρα, τό μίσος καί ἡ δικαιολογία. Ἐχθροί του, τέλος, εἶναι ἡ πραότητα καί ἡ ταπεινοφροσύνη.

Γνωρίζοντας λοιπόν αὐτά, ἄρχισε τώρα κιόλας τόν πόλεμο, χαράζοντας βαθιά μέσα στό νοῦ καί τήν καρδιά σου τά σοφά λόγια ἑνός παλαιοῦ γέροντα: Ὅποιος δέν καταφρονήσει τά ὑλικά πράγματα καί τή δόξα καί τή σωματική ἀνάπαυση, καί περισσότερο ἀκόμα τά δικαιώματα καί τά θελήματά του, δέν μπορεῖ ν᾿ ἀπαλλαγεῖ ἀπό τήν ὀργή καί τή λύπη.

___________________________

* Βλ. Ἁγίου Κασσιανοῦ τοῦ Ρωμαίου, πρός τόν ἐπίσκοπο Κάστορα περί τῶν ὀχτώ λογισμῶν τῆς κακίας, Φιλοκαλία τῶν ἱερῶν Νηπτικῶν, τ. Α΄, μετ. Ἀντ. Γαλίτη , «Τό Περιβόλι τῆς Παναγίας», Θεσσαλονίκη 1984, σελ. 100-104.

** Βλ. τήν ἑλληνική ἔκδοση τῶν ἔργων του, τοῦ μοναχοῦ Βασιλείου Grolimund, Ὁσίου Νείλου Σόρσκυ ἅπαντα τά ἀσκητικά, «Ὀρθ. Κυψέλη», Θεσσαλονίκη 1985, σελ. 141 κ. ἑ. καί ἰδιαίτερα σελ. 181-183. 

ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΠΑΡΑΚΛΗΤΟΥ

ΩΡΩΠΟΣ ΑΤΤΙΚΗ