Η συναίσθηση των αδυναμιών μας – Οι τρείς κατηγορίες των ανθρώπων (Αγ. Ανθίμου της Χίου)

Καλότυχος είναι εκείνος που γνωρίζει την κατάσταση του και ταπεινώνεται· και πάλι, κακότυχος είναι εκείνος που δεν γνωρίζει την κατάστασή του, αλλά υπερηφανεύεται· καλότυχος είναι ο άνθρωπος εκείνος που γνώρισε την ασθένειά του· διότι η ανθρώπινη φύσις υπόκειται εις πάθη: εις τον φθόνο, εις το μίσος, εις τον θυμό, εις την μνησικακία, εις την καταλαλιά, εις την ζηλοτυπία και εις πολλά κακά πάθη· και καλότυχος είναι εκείνος που το κατάλαβε. Αυτός ο άνθρωπος θα έχει ημέρες καλές· διότι εμείς δεν πιστεύουμε στην τύχη και στο ριζικό, που λέγουν καλότυχος, δηλ. θα περάσει ημέρες καλές, ειρηνικές, χρυσές ημέρες. Πώς; Διότι πάντοτε ταπεινώνεται και όπως και αν του έλθει το πράγμα, εις τον Θεόν το ρίχνει· και ό,τι και αν δει και ό,τι και αν ακούσει, πάντοτε εις το αγαθόν το στρέφει και αναπαύεται.
Αντιθέτως εκείνος που δεν γνώρισε την κατάστασή του, είναι κακότυχος• διότι είναι υπερήφανος και ό,τι και αν του συμβεί, όλο στο πονηρό το παίρνει• ο άνθρωπος αυτός θα έχει κακές ημέρες, διότι ποτέ του δεν αναπαύεται. Εξετάζει των άλλων τα σφάλματα, είναι έτοιμος εις τήν κατάκριση, είναι πρόθυμος εις την κατηγορία… και όλα αυτά, επειδή δεν αισθάνεται την ασθένειά του, αλλά νομίζει ότι εκείνος δεν σφάλλει και υπερηφανεύεται.
Όποιος γνώρισε την κατάστασή του, όλο ταπεινώνει τον εαυτόν του και κάθε στιγμή το Πνεύμα το Άγιο τον φωτίζει. Έρχεται και εις τον υπερήφανο το Άγιο Πνεύμα, αλλά αυτός επειδή είναι πονηρός, δεν το αφήνει να εισχωρήσει μέσα του. Ουδέποτε ο Θεός άφησε τον άνθρωπο αβοήθητο· κάθε ένας μας έχει από έναν άγγελο και τον οδηγεί. Εκείνος που δεν ταπεινώνεται και δικαιώνει τον εαυτό του, ακούει τις συμβουλές των δαιμόνων αλλά αυτός θα σου πει ποτέ καλό; Διά τούτο πρέπει να σκεπτόμαστε προσεκτικά και να μη χάνουμε τον πολύτιμο τούτον καιρό ματαίως, διότι λέγει και ο απόστολος Παύλος: «βλέπετε πώς ακριβώς περιπατείτε… εξαγοραζόμενοι τον καιρόν. Ιδού καιρός ευπρόσδεκτος- ιδού καιρός μετανοίας».
Υπάρχουν τριών ειδών άνθρωποι: σαρκικοί, ψυχικοί και πνευματικοί. Ο σαρκικός άνθρωπος θέλει όλα τα της σαρκός -ζητεί την ανάπαυση, αγαπά τους επαίνους, δεν θέλει να τον υβρίσουν, δεν δέχεται να του κόψουν το θέλημά του, υπερασπίζει τον εαυτό του και ζητεί όλα όσα είναι προς ανάπαυση του σαρκίου του. Ο ψυχικός πάλι δεν θέλει να αδικήσει, αλλά ούτε και να τον αδικήσουν. Δεν κατηγορεί, αλλά δεν θέλει και να τον κατηγορήσουν εάν του συμβεί μία ύβρις ή αδικία, ή τον περιφρονήσουν, δεν ομιλεί μεν, αλλά θλίβεται και λυπάται πως να του το κάμουν· αυτός είναι ο ψυχικός. Ο δε πνευματικός άνθρωπος σκέπτεται όλο τα του πνεύματος· αν αδικηθεί χαίρει· αν υβριστεί, ευχαριστείται· αν του κόψουν το θέλημά του, ευφραίνεται· ό,τι και αν του συμβεί λυπηρό, θεωρεί τον εαυτόν του ότι του πρέπουν όλα αυτά, και θέλει όλο να τον περιφρονούν και να τον εξευτελίζουν.
Λοιπόν και σεις, αδελφές, τον τρίτον να μιμηθείτε. Εάν σε ύβρισαν δικαίως, δεν έχεις λόγον να ειπείς, αν αδίκως, αξιώνεσαι του μακαρισμού “μακάριοι εστέ, όταν ονειδίσωσιν ημάς και διώξωσι και είπωσι παν πονηρόν ρήμα καθ’ υμών ψευδόμενοι, ένεκεν εμού.” Σκεφτείτε ότι από άνθρωποι αμαρτωλοί που είμεθα, πολεμούμε να γίνουμε άγγελοι -χρειάζεται όμως να κακοπαθήσουμε και λιγάκι. Πρέπει να χύσεις αίμα διά να λάβεις πνεύμα· αν δεν τυλιχθείς μέσα στο αίμα σου, με την εκκοπή του θελήματος, όπως τυλίχθηκε ο Χριστός μέσα σε κείνο το κόκκινο φόρεμα της αναστάσεως, δεν θα πας στη βασιλεία των ουρανών. Μη λησμονείτε ότι διαλέξαμε την στενή και τεθλιμμένη οδό και πρέπει να περάσουμε τις ημέρες μας με θλίψεις, με κακουχίες, με στενοχώριες και με βάσανα, καθώς πέρασε και ο Διδάσκαλος μας και όλοι οι άγιοι. Όταν βαδίζεις αυτή την οδό, θα πας να βρεις το Χριστό, τον πατέρα σου. Αλλά πώς θα πας; Πού θα τον βρεις; Μέσα στα αγκάθια, μες στις πέτρες, μες στους πειρασμούς και στα βάσανα· θα κοπιάσεις, θα ιδρώσεις, θα αρματωθείς, θα στάξει το μέτωπό σου αίμα· με αυτά όμως θα φθάσεις στην ανάπαυση. Και όταν σε δει από μακριά ο πατήρ σου, ότι αγωνίζεσαι και κοπιάζεις τόσο, θα τρέξει να σε εναγκαλισθεί και να σε βοηθήσει.
(Αγ. Ανθίμου, «Διδαχές πνευματικές- Άρτος Ζωής», Ι.Μ.Παναγίας Βοηθείας, Χίου)